Moedermelk in de eerste week

(Ter informatie, overal waar voor de baby ‘hij’ staat kan ook ‘zij’ gelezen worden.)

Veel ouders vragen bij de eerste voeding: ‘Wanneer krijgt mijn baby nu echt wat binnen?’ Het antwoord is kort: Direct. Al voor de baby geboren is, in de laatste weken van je zwangerschap, wordt er colostrum geproduceerd in de aanwezige melkkliertjes, die zich hebben ontwikkeld gedurende je zwangerschap. Deze colostrum is de allereerste melk, en wordt uit je borsten gemasseerd door je kleintje. De eerste keren zijn het maar een paar druppels, ongeveer 7 ml per keer dat je baby drinkt. Weinig? Zeker niet. Het maagje heeft de inhoud van een kleine knikker, ongeveer het topje van je pink, en de maagwand zit nog verkleefd aan elkaar. Deze moet als het ware nog uitvouwen. Kleine beetjes moedermelk laten het maagje langzaam groeien en uitontwikkelen, dus kleine hoeveelheden voeding zijn daar perfect voor.

Neemt de hoeveelheid melk toe?

De hoeveelheid melk zal zich snel toenemen, evenals de inhoud van het maagje van je baby: op dag 3 past er ongeveer 20-30 ml melk in en geleidelijk zal de maaginhoud toenemen. Door de baby aan te leggen zodra hij erom vraagt groeit het maagje geleidelijk zonder te veel opgerekt te worden. Hoewel het maar kleine hoeveelheden voeding zijn, is colostrum erg eiwitrijk, bevat weinig vet en zit boordevol antistoffen. Het legt een beschermend laagje over de darmwand waar zich de darmflora op kan ontwikkelen. Het werkt laxerend, zodat je kleintje zijn eerste ontlasting, meconium, kan lozen. Dit helpt geelzien voorkomen. Hij krijgt energie om zich warm te houden en zijn organen krijgen voedingsstoffen om te kunnen uit ontwikkelen.

Voldoende colostrum

Om te zorgen dat je baby voldoende colostrum binnen krijgt is het genoeg om je baby dicht in je buurt te houden. Zet het wiegje naast je bed en houd hem lekker veel bij je. Zo kan je zien wanneer je kleine wel weer een slokje lust: Hij beweegt zijn oogleden, draait het hoofdje en brengt zijn handjes naar het mondje. Soms hoor je smakgeluidjes. Pak hem bij je en geef gelegenheid om te drinken. Luier verschonen kan ook na het voeden of eens ergens tussendoor: als je baby zelf wakker wordt om te drinken is het goed om hem zolang hij niet huilt aan te leggen. Vanuit een rustig wakkere fase kan hij al zijn reflexen optimaal gebruiken om zichzelf aan te leggen en zal het vaak probleemloos gaan. Als hij uit zijn doen is door het verschonen van de luier zal hij eerst tot rust moeten komen voor hij goed kan aanhappen.

Melatonine

Je zult merken dat je baby zich regelmatig meldt voor een voeding. Tien tot twaalf keer drinken binnen 24 uur is heel normaal de eerste dagen. Eh, ja: ook ’s nachts. Je baby heeft geen benul van het slaapritme van jou en je partner. Ook mist je baby de hulp van jouw melatonine, een stofje dat zorgt voor het helpen inslapen. Dit kreeg hij via de placenta toen hij nog in je buik zat en na de geboorte valt die hulp weg. Het drinken aan de borst zorgt voor een nieuwe hulp bij het inslapen: het lijfje van je kleine maakt dan het rustgevend hormoon CKK (cholecystokinine) aan zodra de voeding, met name de vette voeding, in het maagje komt. Dit stofje zit ook in jouw moedermelk: dubbel rustgevend dus. Ook voor jou, jij wordt er ook ontspannen van. Welterusten!

Prolactine

Zijn kleine lijfje, welke zich nog helemaal moet aanpassen aan het leven buiten de baarmoeder en het wegvallen van de continue voedings- en zuurstofaanvoer van de placenta, moet hard werken. Dat lukt erg goed, want in de baarmoeder heeft hij een slim vocht- en vetvoorraadje aangelegd om de eerste 24 uur te kunnen acclimatiseren en zijn reflexen te oefenen om te drinken aan de borst. Je zult begrijpen dat die regelmatige voedingsmomenten hem de energie geven die hij zo hard nodig heeft. Het regelmatige drinken van de baby zorgt in jouw lichaam dat bij elke keer aanleggen aan de borst het hormoon prolactine een flinke piek maakt. Dit hormoon wordt via je hersenen aangestuurd en zorgt ervoor dat de melkproducerende cellen in de melkkliertjes ontvankelijk worden voor dit hormoon en dus melk gaan produceren. Hoe vaker je baby drinkt, hoe meer melkkliertjes melk gaan produceren. Heel handig, zo zullen deze klieren op langere termijn melk kunnen geven zodat je zonder problemen je kindje kunt blijven voeden zolang hij en jij dat fijn vinden.

Oxytocine

Het hormoon oxytocine, ook aangestuurd vanuit je hersenen, laat de spiertjes rond de melkklieren samentrekken en stuwt de melk via de melkkanaaltjes naar de tepel toe, waar jouw baby de melk uit de borst masseert. Dit hormoon maakt jou rozig en zorgt ervoor dat je tijdens het voeden even lekker kunt relaxen. Heel fijn, denkende aan het drukke nachtleven dat je niet meer gewend was! Het helpt om voor het aanleggen je borsten met je handen te masseren, op een manier die jij prettig vindt. Deze aanraking geeft alvast een seintje naar de hersenen dat er actie aankomt, en de oxytocine vast aan de slag kan. Tussen de voedingen door masseren en in de eerste drie dagen wat colostrum uit je borsten masseren (de kraamverzorgster kan je leren hoe je dat het makkelijkst kan doen) zorgt ervoor dat de melkproductie extra goed op gang komt. De colostrum die je uit de borst krijgt, ook die ene druppel, mag je in het mondje van je baby geven. Extra energie voor zijn volgende voeding. Dit doe je niet continue natuurlijk, maar een keer of 5 per dag.

Vooral ook genieten

Verder is het drinken of tegen je aan liggen ook pure ontspanning voor jou en de kleine. De baby ruikt,proeft en voelt zijn mama zo dichtbij als maar mogelijk is. Dit is voor hem de allerfijnste plek omdat hij zich nog helemaal één voelt met jou. Overigens is bij je partner op de borst een zeer welkom ‘alternatief’. Dus bij een kleefperiode van je kleine boef is voor jou een lekkere douche, een welverdiend broodje carpaccio of toiletbezoekje totaal geen probleem. Quality-time met papa is net zo lekker en voor je partner een mooi excuus om de boodschappen uit te stellen.

Let goed op jezelf

In de eerste week zal je veel met je baby bezig zijn. Niet alleen met voeden. Je moet je kleintje leren kennen, je hebt er een nieuwe titel bij genaamd ‘moeder’ en/of ‘vader’, je hebt een bevalling meegemaakt waarvan je lichamelijk en geestelijk herstelt en je leert hoe je de baby verzorgt. Realiseer je dat dit vermoeidheid met zich meebrengt. Niet alleen de voedingsmomenten elke 2-3 uur maar ook alles wat er omheen gebeurt. Tijd voor jezelf is er nauwelijks en de verantwoordelijkheid voor het hummeltje voel je tot in je tenen. Het ouderschap zal moeten inklinken, net als een nieuwe baan. Geef het de tijd, spreek niet te veel kraambezoek af en vraag als kraamkado een lekkere maaltijd. Slaap wanneer de baby slaapt, overdag lekker gaan liggen na een doorwaakte nacht is slim (en verhoogt ook nog eens je melkproductie) en kruip ’s avonds samen vroeg in bed om vast een uurtje te slapen voor de kleine zich weer meldt. Probeer op je gevoel af te gaan, je baby doet het van nature en zal het fijn vinden te merken dat jullie het ook doen. Eigenlijk weet je instinctief wat je baby nodig heeft. Vertrouw erop dat je het kunt. Perfectie in het ouderschap bestaat niet, je doet gewoon je uiterste best. En dat is voor honderd procent genoeg voor je kindje!

Werking van de borst

Gefeliciteerd met je zwangerschap! Er groeit een baby in je buik, waar je met je gedachten bijna de hele dag mee bezig bent. Je weet dat hij1 nog klein is, maar voor je gevoel heb je hem al in je armen. Behalve je baarmoeder die groeit en de baby die zich ontwikkelt, merk je in meer of mindere mate dat je lichaam reageert op de hormonen die zorgen dat de zwangerschap in stand blijft. Je bent de eerste weken wellicht misselijk, geurtjes komen sterker bij je binnen als ooit te voren, je bent moe en je darmen werken misschien niet zoals je gewend was. Je regelmatige karakter kan ietwat meer pieken en dalen, waar je partner waarschijnlijk over mee kan praten.

Je borsten zijn ook aan het veranderen. De ontwikkeling van de borst is al begonnen in de baarmoeder: in de 4e tot de 7e week van de zwangerschap ontstaan er in de buitenste huidlaag kleine verdikkingen, die in een lijn van oksel tot lies lopen, evenwijdig aan elkaar. Dit noem je melklijsten. In het borstgebied zal deze verdikking zich ontwikkelen tot melkkliertjes en melkkanaaltjes, de rest van de melklijst zal langzaam weer verdwijnen. De tepel en tepelhof ontwikkelt zich uit een kleine indeuking uit de huid. Tot aan de puberteit zijn de melkklieren niet actief.

Zodra een meisje in de puberteit  komt, ongeveer twee jaar voor zij gaat menstrueren, beginnen de borsten te groeien. Tijdens iedere ovulatie groeit het borstweefsel een beetje. Hoewel de meeste groei plaatsvindt in de puberteit, zullen de borsten tot het 35e levensjaar tijdens iedere ovulatie nog een klein beetje groeien.

Een borst is pas helemaal uitontwikkeld nadat een vrouw bevallen is. Een borst bestaat dan uit:

–          Klierweefsel; maakt en transporteert melk.

–          Bindweefsel; dient als steun.

–          Vetweefsel; beschermt de borst tegen letsel.

–          Bloed; zorgt voor aanvoer voedingsstoffen voor de melkproductie.

–          Lymfevocht ; voert afvalstoffen af via het lymfesysteem.

–          Zenuwen; sturen signalen naar de hersenen voor het aansturen van het productieproces.

Een borst kan je vergelijken met de structuur van een sinaasappel: hij is verdeeld in verschillende compartimenten, ‘lobben’ genoemd. Een lob bestaat uit een trosje melkklieren (alveoli) die melk produceren in melkproducerende cellen en melk kunnen opslaan in een opslagcel. Om de melkklieren heen zitten kleine spiertjes die samentrekken en de melk naar voren stuwen, het zogenaamde ‘toeschietreflex’. Uit de melkklieren vertakken melkkanaaltjes, die samenkomen in grotere melkgangen. Deze monden uit in de tepel, ongeveer 5-10 uitgangen per borst. Om deze trosjes en kanalen heen ligt beschermend vetweefsel  en steunweefsel. De trosjes zijn vergelijkbaar met een tros druiven: De druif is een melkklier met melkproducerende cellen, de pit is de opslagcel. De takjes zijn de melkkanaaltjes, die samen uitkomen in een grotere tak, de melkgang. Bloedvaten zorgen voor de aanvoer van voedingsstoffen waaruit melk gemaakt wordt.

De lobben worden onderling ook weer verbonden door middel van kleine melkkanaaltjes. De hoeveelheid lobben die een vrouw per borst heeft ligt tussen de 15-20, maar er zijn onderzoeken waaruit blijkt dat dit aantal ook minder zou kunnen zijn, ongeveer 7-10 lobben per borst.

De tepel en tepelhof worden groter en donkerder gedurende de zwangerschap. Die donkere kleur zal de baby helpen de weg naar de tepel te vinden om te drinken. De kleine bultjes op de tepelhof (kliertjes van Montgommery) scheiden een olie-achtige substantie uit die antibacterieel en verzorgend werkt. De geur ervan lijkt op die van het vruchtwater; nóg een belangrijke wegwijzer voor de baby.

Als je zwanger bent zorgen zwangerschapshormonen zoals oestrogeen, progestron en prolactine ervoor dat het lichaam zich voorbereid op o.a. borstvoeding geven.

Het melk producerend proces noem je lactogenese. Dit proces bestaat uit 3 fases:

Lactogenese l  start ongeveer 12 weken voor de bevalling. De borsten worden nog wat groter, omdat de melkkliertjes zich vullen met colostrum. Soms zie je in je BH wat vanillevla-gele vlekjes: de borsten scheiden wat colostrum uit. Zie je niets óf drupt en af en toe tijdens het douchen wat uit je borsten: niets voorspelt van te voren hoe je melkproductie zal starten. Dit is ook niet relevant. Je lichaam bereid zich voor en de baby is uitgerust met prachtige reflexen waar hij zelf mee zorgt dat er voor hem precies genoeg melk gemaakt wordt. Zolang je baby nog niet geboren is zorgt het hormoon progestron ervoor dat je lichaam nog niet actief melk gaat aanmaken.

Lactogenese ll begint zodra de baby geboren is en de placenta je lichaam heeft verlaten. De progestronspiegel in je lichaam daalt snel en het hormoon prolactine krijgt vrij spel. Twee tot drie dagen na de bevalling neemt de melkproductie snel toe. De kleur verandert van geel naar blauw/grijs. De flink volle borsten zijn niet alleen gevuld met melk, maar ook stroomt er meer bloed naar de borsten (melk wordt immers uit bloed gemaakt) en er hoopt zich lymfevocht op om afvalstoffen af te kunnen voeren. Omdat de hormonen dit proces sturen wordt er melk aangemaakt, ongeacht of de moeder borstvoeding geeft of niet. Om genoeg melk voor de baby aan te kunnen maken als er borstvoeding wordt gegeven is het belangrijk de baby regelmatig aan de borst te leggen of melk af te kolven. Zodra de borst geleegd wordt en de tepels gestimuleerd, zullen op de melkkliertjes receptoren ontvankelijk  gemaakt worden voor prolactine, het hormoon dat nodig is bij de melkproductie. Hoe vaker een baby drinkt, hoe vaker er een hormoonpiek in het prolactinegehalte onstaat, en hoe meer receptoren prolactine-ontvankelijk worden. Volgens onderzoekers is dit proces belangrijk voor de hoeveelheid melkproductie op langere termijn.

Lactogenese lll (Galactopoise)

Dit is de fase waarin het melkproductieproces volledig op gang is. De hormoongestuurde (endoocrien) productie gaat langzaam over naar de productie die plaatselijk (autocrien) gestuurd is. Dit betekent dat de melkproductie niet voornamelijk in stand gehouden wordt door hormonen die in het lichaam actief zijn, maar door het regelmatig legen van de borst. Hoe leger de borst, hoe sneller er melk wordt aangemaakt. Dit noemen we het ‘vraag- en aanbod’ principe. Hoe vaker de baby drinkt, hoe meer melk er wordt aangemaakt. Drinkt de baby minder vaak neemt de melkproductie af.

Zodra de laatste keer borstvoeding gegeven is zal de melkproductie langzaam afnemen, immers: er is geen ‘vraag’ meer dus neemt het ‘aanbod’af. Met behulp van melkremmende aminozuren zal  de melkaanmaak verminderen. Melkproducerende cellen verdwijnen, en worden vervangen door vetcellen. Dit proces noem je ‘involutie’.  (Bron: La Leche League)

Huid op huid

Als een moeder puur op haar gevoel en met het volste vertrouwen met haar baby kan omgaan is het voor mij als hulpverlener extra genieten.
Hieronder een van de mooie momenten die me bij blijven.

De baby waar ik laatst kraamde werd met een wat lager geboortegewicht geboren dan verwacht. Na een nacht observatie in het ziekenhuis kwamen ze thuis.

Moeder droeg de baby bijna continue op haar blote huid en zodra het meisje erom vroeg legde zij haar bij de borst. Het oudere dochtertje was net 3 maanden van de borst af en de melk vloeide rijkelijk vanaf de eerste dag. Tussendoor masseerde moeder nog wat melk uit haar borst welke zij met een lepeltje aan haar dochter gaf.
Bijna alle verzorging deden we op of naast moeders blote huid, zelfs wassen. Als moeder sliep lag de kleine dicht bij haar in een warme co-sleeper.
Prachtig te zien dat de temperatuur van de baby constant bleef, haar huidje mooi roze was en zij met de dag alerter werd.
Gewichtsverlies was minimaal en op de vijfde dag na de geboorte woog zij ruim boven geboortegewicht.

Met mijn handen op mijn rug heb ik gekeken naar dit mooie evenwicht tussen moeder en kind en heb met weer een mooie ervaring in de zak van mijn zustersjas de deur zachtjes dichtgetrokken.

Ik ben gesmolten…

Soms heb je zo’n moment: Je smelt ter plekke. Ik heb mezelf weer opgedweild en kan nu delen waarom ik me als een waterijsje in de brandende zon voelde.

Een paar maanden geleden kraamde ik voor de tweede keer bij een kraamgezin: Hun vierde kindje was geboren, een mooie dochter na drie prachtige zoons.

Via social media deed ik ze de groetjes met een dikke knuffel. Mama Carina gaf mijn knuffel door aan de zoons. Zoon Kyaro antwoordde daarop:

‘Ik vind Mireille echt lief. Ik wil nóg een baby.’

Kraamzorg is….

….Met een Bumba sticker op je voorhoofd ‘Aadje Piraatje’ minstens vijf keer voorlezen aan Grootste Zus -alias Prinses- met baby op schoot gekruld terwijl boven alles slaapt.

Weer een wonder in een wiegje!

‘Onwijs bedankt voor alle lieve en goede zorgen tijdens de kraamweek bij de geboorte van onze dochter!
Dankzij jou kijken wij terug op een relaxte en fijne tijd waarin wij volop konden genieten.
Ook was je heel lief voor haar grote broer.
Nogmaals super bedankt!’

Ik dank dit lieve gezin voor het vertrouwen en wens ze veel verder geluk. Wat een heerlijkheid!

(Foto is met toestemming van de ouders gebruikt)

+ Laad meer